Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) από την ίδρυσή της το 1962 και για 4 δεκαετίες περίπου, εστίασε μέσω μίας “μονοθεματικής” αρχιτεκτονικής, αποκλειστικά στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής και την εξασφάλιση των αγροτών με οικονομικές ενισχύσεις. Παρόλο που το 1992 στην μεταρρύθμιση MacSharry εισήχθησαν για πρώτη φορά πιο φιλοπεριβαλλοντικοί όροι, η εντατικοποίηση της αγροτικής διαχείρισης, ο εκμηχανισμός, και η αύξηση χημικής καταπολέμησης δημιούργησαν μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα όπως μόλυνση εδάφους και υδάτων, υπεράντληση υδάτων, απώλεια βιοποικιλότητας, κατακερματισμό ενδιαιτημάτων και οικοσυστημάτων, κίνδυνο ερημοποίησης μεγάλων εκτάσεων, επιβαρυμένη αγροδιατροφική αλυσίδα.
Βασικοί στόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών μελών, είναι η ανάσχεση απώλειας της βιοποικιλότητας και η προστασία του φυσικού κεφαλαίου σύμφωνα με την νέα Πράσινη Ευρωπαϊκή Συμφωνία μέχρι το 2030, μαζί με μία μετάβαση προς μία φιλική γεωργία με ανταγωνιστική αλλά αειφορική διαχείριση, και με νέες ευκαιρίες, για μία αγροδιατροφική αλυσίδα που θα ικανοποιεί καταναλωτές, παραγωγούς, το κλίμα και το φυσικό περιβάλλον, σύμφωνα με την νέα στρατηγική Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο.
Αντίστοιχα και η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική 2023-2027 οφείλει και δεσμεύεται, παρόλο που δεν το έχει πετύχει στο παρελθόν, να συνδράμει στην επίτευξη των στόχων της Πράσινης Ευρωπαϊκής Συμφωνίας και της Στρατηγικής από το Αγρόκτημα στο Πιάτο.
Παρόλο που η ΚΑΠ είναι η πιο ακριβή πολιτική της Ε.Ε. (€50-60δισ. / έτος) και διαμορφώνει την αγροτική διαχείριση σε όλη την Ευρώπη, καθοδήγησε τα βασικά της χρηματοδοτικά πακέτα (τουλάχιστον έως και το 2013) ενισχύοντας κυρίως με άμεσες ενισχύσεις και στρεμματικές επιδοτήσεις τον αγροτικό πληθυσμό.
Με τον τρόπο αυτό, εγκαθιδρύθηκε μία εξαρτημένη γεωργία από επιδοτήσεις και άμεσες ενισχύσεις, με βασικές επιπτώσεις (i) την απουσία ουσιαστικής καινοτομίας στην πληθώρα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, (ii) μία γεωργία χωρίς δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και ποιοτικών χαρακτηριστικών, (iii) μη βιώσιμες αγροτικές εκμεταλλεύσεις σε βάθος χρόνου, με αρνητικό αποτύπωμα στη βιοποικιλότητα και το περιβάλλον. Ακόμη και η «πράσινη» αρχιτεκτονική της ΚΑΠ της περιόδου 2014-2020, παρόλο που επιχείρησε να δημιουργήσει οριζόντια μέτρα για την περιβαλλοντική βελτίωση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων (π.χ. εφαρμογή πράσινων μέτρων σε αγροτικές εκτάσεις >10ha), σε πολλές χώρες-μέλη όπως η Ελλάδα με χαμηλό μέσο όρο αγροτικού κλήρου (<3ha) η εφαρμογή του “πρασινίσματος” αφορούσε πολύ λίγες εκτάσεις.
Υπήρξε αντίστοιχα στο παρελθόν μία σαφής αδυναμία των χωρών μελών της Ε.Ε. συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας να κινητοποιήσει/κινητροποιήσει αγρότες να υιοθετήσουν τα εθελοντικά Αγρο-περιβαλλοντικά μέτρα τα οποία ωφελούν αμιγώς τη βιοποικιλότητα. Επίσης, δημιουργούνται και υιοθετούνται οριζόντια εθνικά μέτρα ΚΑΠ τα οποία δεν είναι εξειδικευμένα ανάλογα με τις περιφερειακές και τοπικές ιδιαιτερότητες της αγροτικής γης της κάθε περιοχής, δημιουργώντας έντονο προβληματισμό και για την αποτελεσματικότητα της έννοιας ενισχυμένης αιρεσιμότητας και της νέας ΚΑΠ για την περίοδο 2023-2027. Αυτή η οριζόντια “φιλοσοφία” οδηγεί σε μία προβληματική εφαρμογή, μη χρήσιμων και μη ωφέλιμων μέτρων σε πολλές περιοχές.
Οι ανωτέρω πρακτικές έχουν οδηγήσει στη μετατροπή αγροτικών εκτάσεων σε “μασίφ” εκτάσεις με επέκταση των μονοκαλλιεργειών, στην ομογενοποίηση του αγροτικού οικοσυστήματος, στην απώλεια μωσαϊκότητας από το αγροτικό τοπίο, την καταστροφή των φυσικών δομικών στοιχείων και τη μείωση της βιοποικιλότητας, αλλά και την εξαφάνιση αγροτών με μικρό κλήρο. Εφαρμόζονται, επίσης, υψηλά ποσοστά χημικών εισροών στην αγροτική εκμετάλλευση σε πληθώρα περιπτώσεων συνήθως χωρίς πρωτόκολλο. Επιπροσθέτως, η εντατική χημική καταπολέμηση επιβλαβών, έχει αφαιρέσει από το οικοσύστημα τους ωφέλιμους βιολογικούς οργανισμούς, με δυνατότητα φυσικής ρύθμισης και φυσικού ελέγχου των επιβλαβών.
Σήμερα η εντατικοποίηση και η επέκταση των αγροτικών οικοσυστημάτων καταγράφεται ως η μεγαλύτερη απειλή για τη βιοποικιλότητα και έχει οδηγήσει στη γενική υποβάθμιση των οικοσυστημικών υπηρεσιών και στη μείωση βιοποικιλότητας.
Για όλους τους ανωτέρω λόγους, ο Οργανισμός για τη Διαχείριση και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας στα Αγροτικά Οικοσυστήματα «ΤΥΤΩ» δίνει μάχη και συμμετέχει μέσω εκπροσώπων του στις διαδικασίες για να συνδιαμορφώσει το πλαίσιο για τη νέα εθνική ΚΑΠ της περιόδου 2023-2027. Συμμετέχει στο Στρατηγικό Σχεδιασμό του νέου πλαισίου και τη διαμόρφωση μέτρων για τη νέα αγροτική πολιτική, παρεμβαίνει, ενημερώνει, και μαζί με πολυάριθμη ομάδα ερευνητών του εξωτερικού δημιουργεί και καταθέτει αναλύσεις σε όλους τους άξονες που συνθέτουν την Κοινή Αγροτική Πολιτική. Η τελευταία έκθεση και κριτική για την προηγούμενη περίοδο της ΚΑΠ 2013-2020, κατατέθηκε και παρουσιάστηκε τόσο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όπως και στον προηγούμενο επίτροπο Phil Hogan.
Χρήσιμα σχετικά links:
- The new Common Agricultural Policy
- Επιστημονικό review για την προηγούμενη ΚΑΠ – Is it fit for purpose?
- Full Report
